لیر زیرو چیست؟ راهنمای کامل پروتکل LayerZero و ارز ZRO

در دنیای پیچیده و پیوسته در حال تکامل ارزهای دیجیتال، یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها، عدم ارتباط بین شبکه‌های مختلف بلاک‌ چین است. تصور کنید بخواهید پولی را از حساب بانکی در یک کشور به حساب بانکی در کشور دیگر انتقال دهید، اما نتوانید این کار را انجام دهید زیرا بانک‌ها زبان مشترکی ندارند. دقیقاً همین مشکل در دنیای بلاک‌ چین وجود داشت تا زمانی که پروژه‌هایی مثل لیر زیرو (LayerZero) وارد عمل شد.

لیر زیرو تنها یک ارز دیجیتال ساده نیست، بلکه انقلابی در زمینه ارتباطات بین‌زنجیره‌ای محسوب می‌شود. این پروتکل نوآورانه توانسته است بیش از ۱۲۵ شبکه بلاک‌ چین مختلف را به یکدیگر متصل کند و با ارزش گذاری ۳ میلیارد دلاری و انتقال بیش از ۵۰ میلیارد دلار ارزش در بین زنجیره‌ها، خود را به‌عنوان زیرساخت حیاتی آینده چندزنجیره‌ای اثبات کرده است. در ادامه بررسی می‌کنیم که لیرزیرو چیست و چگونه این کار را انجام داده است.

ارز لیر زیرو چیست؟

لیر زیرو (LayerZero) یک پروتکل قابلیت همکاری اُمنی‌چین است که امکان ارتباط مستقیم و یکپارچه بین بیش از ۱۲۵ شبکه بلاک‌ چین مختلف را فراهم می‌کند. این پروتکل انقلابی نه یک بلاک‌ چین مستقل و نه یک پل سنتی است، بلکه لایه پیام‌رسانی بنیادین است که به شبکه‌های مختلف بلاک‌ چین اجازه می‌دهد مستقیماً با یکدیگر ارتباط برقرار کنند.

این پروتکل بر سه اصل بنیادین استوار است:

• تغییرناپذیری: قراردادهای اصلی قابل تغییر نیستند؛
• مقاومت در برابر سانسور: پیام‌ها نمی‌توانند به صورت انتخابی مسدود شوند؛
• دسترسی بدون مجوز: هر کسی می‌تواند از لیر زیرو استفاده کند یا زیرساخت آن را اجرا کند.

لیر زیرو را در واقع می‌توان پروتکل اینترنت بلاک‌ چین‌ها نامید. درست همان‌طور که پروتکل اینترنت امکان ارتباط سیستم‌های مختلف کامپیوتری را فراهم می‌کند، لیر زیرو بلاک‌ چین‌های مختلف را قادر می‌سازد تا مانند یک شبکه یکپارچه تعامل کنند. این تفاوت کلیدی آن را از سایر ارزهای دیجیتال که عمدتاً به‌عنوان دارایی‌های دیجیتال عمل می‌کنند متمایز می‌کند.

البته در صورتی که با کلیت کار پل‌های بلاک چینی آشنایی ندارید، پیشنهاد می‌کنیم مقاله پل بلاک چینی چیست را مطالعه کنید.

تفاوت‌های کلیدی لیر زیرو با سایر ارزهای دیجیتال

سه مورد از اصلی‌ترین تفاوت‌هایی که لیر زیرو با سایر ارزهای دیجیتال دارد را می‌توان این موارد دانست:

• زیرساخت در مقابل دارایی: برخلاف اکثر ارزهای دیجیتال که نماینده دارایی‌های دیجیتال هستند، لیر زیرو زیرساختی است که به سایر برنامه‌ها امکان کار در چندین زنجیره همزمان را می‌دهد.
• اُمنی‌چین در مقابل بین‌زنجیره‌ای: در حالی که راه‌حل‌های بین‌زنجیره‌ای جفت‌های مشخصی از بلاک‌ چین‌ها را متصل می‌کنند، لیر زیرو شبکه‌ای کاملاً متصل ایجاد می‌کند که در آن تمام زنجیره‌های پشتیبانی شده می‌توانند مستقیماً ارتباط برقرار کنند.
• پروتکل در مقابل پلتفرم: لیر زیرو در اصل زیرساخت پیام‌رسانی زیربنایی را فراهم می‌کند، تا اینکه پلتفرمی برای برنامه‌ها باشد.

لیر زیرو چگونه کار می‌کند؟

بیایید با یک مثال ساده شروع کنیم. تصور کنید می‌خواهید نامه‌ای از تهران به نیویورک ارسال کنید. شما نامه را به اداره پست می‌دهید، آن‌ها آن را بررسی می‌کنند، مهر تأیید می‌زنند، و سپس از طریق خطوط هوایی به مقصد می‌رسانند. دقیقاً همین کار را لیر زیرو برای انتقال اطلاعات و توکن‌ها بین بلاک‌ چین‌های مختلف انجام می‌دهد.

چگونه لیر زیرو پیام‌ها را بین بلاک‌ چین‌ها منتقل می‌کند؟

لیر زیرو مانند یک شرکت پستی پیشرفته عمل می‌کند که به بیش از ۱۲۵ کشور مختلف (که اینجا بلاک‌ چین‌ها هستند) خدمات ارائه می‌دهد. هر کشور زبان و قوانین متفاوتی دارد، اما لیر زیرو زبان مشترکی ایجاد کرده که همه می‌توانند آن را بفهمند.

سیستم فعلی لیر زیرو که با آن کار می‌کنیم، در حقیقت نسخه دوم معماری آن است. این نسخه، معماری سه‌لایه‌ای دارد که برای حداکثر امنیت و انعطاف طراحی شده. سه بخش اصلی این معماری عبارت‌اند از:

• اداره پست محلی (نقاط پایانی یا End Pointها)
• بازرسان امنیتی (شبکه‌های تأیید)
• پیک‌های تحویل (اجراکنندگان)

در ادامه هریک از سه بخش را به‌صورت جداگانه بررسی می‌کنیم.

اداره پست محلی (نقاط پایانی)

در هر بلاک‌ چین، لیر زیرو یک اداره پست دارد که به آن نقطه پایانی می‌گویند. این اداره پست وظیفه‌های زیر را دارد:

• پیام‌ها و توکن‌هایی که می‌خواهید ارسال کنید را دریافت می‌کند.
• آن‌ها را در قالبی استاندارد بسته‌بندی می‌کند که همه جا قابل فهم باشد.
• پیام‌هایی که از جاهای دیگر می‌آید را باز می‌کند و تحویل می‌دهد.

بازرسان امنیتی (شبکه‌های تأیید)

قبل از اینکه پیام شما به مقصد برسد، چندین بازرس مستقل آن را بررسی می‌کنند. این بازرسان مانند کارمندان گمرک عمل می‌کنند که مطمئن می‌شوند:

• پیام واقعی است و جعلی نیست.
• از مبدأ درستی آمده است.
• محتویات آن معتبر هستند.

لیر زیرو بیش از ۱۵ بازرس مختلف دارد، از جمله شرکت‌های بزرگی مثل گوگل کلود (Google Cloud) و چین‌ لینک (Chainlink). هر برنامه می‌تواند انتخاب کند چه تعداد و کدام بازرسان پیام‌هایش را بررسی کنند.

پیک‌های تحویل (اجراکنندگان)

بعد از اینکه بازرسان پیام را تأیید کردند، پیک‌هایی آن را به مقصد می‌رسانند. این پیک‌ها وظایف زیر را دارند:

• پیام تأیید شده را برمی‌دارند.
• آن را به بلاک‌ چین مقصد می‌برند.
• هزینه گس (هزینه ارسال) را پرداخت می‌کنند.
• پیام را به اداره پست مقصد تحویل می‌دهند.

مثال عملی: انتقال ۱۰۰ دلار از اتریوم به بی‌ان‌بی چین

بیایید ببینیم وقتی می‌خواهید ۱۰۰ دلار توکن از اتریوم به بی‌ان‌بی چین منتقل کنید چه اتفاقی می‌افتد:

مرحله ۱ – شما درخواست ارسال می‌کنید: شما به برنامه کیف پول خود می‌گویید: «۱۰۰ دلار توکنم را از اتریوم به بی‌ان‌بی چین بفرست.» کیف پول این درخواست را به اداره پست لیر زیرو روی اتریوم می‌دهد.

مرحله ۲ – بسته‌بندی پیام: اداره پست اتریوم ۱۰۰ دلار توکن شما را قفل می‌کند (یعنی نمی‌تواند جای دیگری استفاده شود) و پیامی می‌سازد که می‌گوید: «کاربر فلان می‌خواهد ۱۰۰ دلار از اتریوم به بی‌ان‌بی چین بفرستد.»

مرحله ۳ – بررسی امنیتی: حالا بازرسان کار خود را شروع می‌کنند. فرض کنید سه بازرس انتخاب شده‌اند:

• گوگل کلود چک می‌کند که پیام واقعاً از اتریوم آمده؛
• چین‌ لینک تأیید می‌کند که ۱۰۰ دلار واقعاً قفل شده؛
• بازرس سومی هم همه چیز را دوباره بررسی می‌کند.

مرحله ۴ – تحویل: وقتی هر سه بازرس گفتند همه چیز درست است، پیک آن را برمی‌دارد و به بی‌ان‌بی چین می‌برد. پیک به اداره پست بی‌ان‌بی چین می‌گوید: «این پیام تأیید شده است، لطفاً ۱۰۰ دلار توکن به کاربر فلان بدهید.»

مرحله ۵ – دریافت: اداره پست بی‌ان‌بی چین پیام را باز می‌کند، می‌بیند که همه چیز درست است، و ۱۰۰ دلار توکن تازه در کیف پول شما روی بی‌ان‌بی چین ظاهر می‌شود.

تاریخچه و توسعه‌دهندگان لیر زیرو

لیر زیرو در ونکوور کانادا توسط سه همخوابگاهی دانشجویی که بیش از یک دهه با هم کار کرده بودند تأسیس شد. ایده از مشکلی عملی ظاهر شد: هنگام ساخت بازی گلادیاتور، بنیان‌گذاران نیاز داشتند توکن‌های غیرقابل معامله را به اتریوم منتقل کنند تا نقدینگی بازار بهتری داشته باشند. راه‌حل‌های موجود گران، کند و ناامن بودند.

سه بنیان‌گذار لیر زیرو عبارتند از:

برایان پلگرینو (Bryan Pellegrino)؛ مدیر عامل

بازیکن حرفه‌ای پوکر سابق که بیش از ۵۰۰ هزار دلار در مسابقات جهانی پوکر برنده شده و تحقیقات پیشگامانه هوش مصنوعی در الگوریتم‌های بازی پوکر با متا (فیس‌بوک سابق) منتشر کرده است. او قبلاً بنیان‌گذار اوپن‌توکن بود؛ پلتفرم هوش مصنوعی که به تیم‌های بیسبال فروخته شد.

رایان زاریک (Ryan Zarick)؛ مدیر فنی

فارغ‌التحصیل علوم کامپیوتر از دانشگاه نیوهمپشایر با تجربه گسترده در تحقیقات قابلیت همکاری. او قبلاً مؤسس مشترک چندین شرکت موفق بوده است.

کالب بنیستر (Caleb Banister)؛ مهندس اصلی

توسعه‌دهنده متخصص سالیدیتی و خبره حسابرسی قراردادهای هوشمند، همچنین فارغ‌التحصیل علوم کامپیوتر دانشگاه نیوهمپشایر با تجربه عمیق توسعه بلاک‌ چین.

نقاط عطف مهم در تاریخچه لیر زیرو

مهم‌ترین نقاط عطف تاریخ لیر زیرو را در نقشه زیر مشاهده می‌کنید:

۲۰۲۱: توسعه پروتکل آغاز شد و ۶ میلیون دلار از طریق جذب سرمایه سری A از مولتی‌کوین کپیتال (Multicoin Capital) و بایننس لبز (Binance Labs) جمع‌آوری شد.

مارس ۲۰۲۲: نسخه اول لیر زیرو همراه با استارگیت (Stargate) که اولین برنامه غیرمتمرکز آن بود راه‌اندازی شد که ۳.۴ میلیارد دلار در ۱۰ روز اول تأمین کرد.

آپریل ۲۰۲۳: جذب سرمایه سری B با ارزش‌گذاری ۳ میلیارد دلار انجام شد و ۳۳ سرمایه‌گذار شامل سرکل ونچرز (Circle Ventures) و سامسونگ نکست (Samsung Next) در آن شرکت کردند.

ژانویه ۲۰۲۴: نسخه دوم لیر با بهبودهای معماری عمده راه‌اندازی شد.

ژوئن ۲۰۲۴: توکن ZRO راه‌اندازی شد و ایردراپ رایگان به ۱.۲۸ میلیون کیف پول واجد شرایط اتفاق افتاد.

۲۰۲۵: گسترش پروتکل با ادغام‌های عمده با پروژه‌هایی مثل بلاک‌ چین تون (TON) ادامه پیدا کرد.

کاربردهای پروتکل لیر زیرو

کاربردهای پروتکل لیر زیرو محدود به سطح تئوری نیست و این پروتکل در حال حاضر کاربردهای واقعی زیادی در پروژه‌های نام‌آشنا دارد. در ادامه نگاهی به برخی از این کاربردها در دنیای واقعی خواهیم داشت.

برنامه‌های دیفای

یکی از کاربردهای اصلی لیر زیرو، در اکوسیستم استیبل‌ کوین‌هاست. جالب است بدانید ۶۱.۲٪ (۱۵۰ میلیارد دلار) از استیبل‌ کوین‌های منتشر شده تا می ۲۰۲۵ توسط لیر زیرو پشتیبانی می‌شوند که شامل USDe Ethena با عرضه ۵.۳ میلیارد دلار در بیش از ۱۰ بلاک‌ چین است.

پروتکل‌های مالی غیرمتمرکز بین‌زنجیره‌ای

پیش از این به استارگیت به‌عنوان اولین برنامه غیرمتمرکز لیر زیرو اشاره کردیم. این برنامه، برنامه اصلی لیر زیرو با ۳۹۰ میلیون دلار دارایی تأمین شده و بالاترین حجم پل است. در کنار آن، رادیانت کپیتال (Radiant Capital) هم یک بازار پولی اُمنی‌چین موفق است که سپرده‌گذاری و وام‌دهی بین‌زنجیره‌ای را امکان‌پذیر می‌سازد.

بازی‌ها و NFT

بازی‌های موفق و شناخته‌شده زیادی امروز از لیرزیرو به‌عنوان زیرساخت خود استفاده می‌کنند. در بین آن‌ها، می‌توان به بازی «قهرمانان ماویا» (Heroes of Mavia) اشاره کرد؛ یک بازی موفق وب۳ که لیر زیرو را برای قابلیت همکاری انتخاب کرده.

بازی شرپنل (Sharpnel) یکی دیگر از مواردی است که تمام دارایی‌های آن از طریق لیر زیرو قابل انتقال است. و در نهایت بازی Pudgy Penguins که مجموعه توکن‌های NFT آن از استاندارد توکن اُمنی‌چین لیر زیرو برای حرکت بین‌زنجیره‌ای استفاده می‌کند.

خرید ارز لیر زیرو

امکان خرید یک ارز دیگر از صرافی داخلی و تبدیل آن به لیر زیرو در صرافی خارجی وجود دارد، اما استفاده از صرافی‌های خارجی به‌دلیل تحریم‌هایی که روزبه‌روز سخت‌گیرانه‌تر می‌شوند، برای ایرانی‌ها بسیار دشوار و پرمخاطره است. بنابراین، بهترین روش همان خرید از صرافی‌های داخلی معتبر است.

برای خرید لیر زیرو کافی است عبارت خرید لیر زیرو یا خرید توکن ZRO را در گوگل جست‌وجو کنید. با این کار با لیستی از صرافی‌هایی مواجه می‌شوید که از این ارز پشتیبانی می‌کنند. معمولاً گزینه‌های صفحه اول گوگل همگی معتبر هستند؛ اما برای اطمینان بیشتر، ما به شما استفاده مستقیم از قابلیت خرید لیر زیرو وبسایت ارزدیجیتال را پیشنهاد می‌کنیم.

استفاده از این قابلیت بسیار راحت است و پیچیدگی فنی خاصی ندارد. همچنین احراز هویت در آن به‌صورت آنی بوده و نیاز نیست چند ساعت تا چند روز برای خرید ارز منتظر بمانید. با یک ثبت نام اولیه، به صفحه خرید هدایت خواهید شد و می‌توانید پرداخت خود را انجام دهید و ارز موردنظر را در کیف پول خود دریافت کنید.

کیف پول‌های ارز لیر زیرو

برخی از بهترین کیف پول‌های ارز ZRO این موارد هستند:

• کیف پول جم (Gem Wallet) که کیف پول اختصاصی لیرزیرو است
• لجر (Ledger)
• متامسک (Metamask)
• تراست ولت (Trust Wallet)
• سیف پال (SafePal)
• توروس (Torus)
• imToken
• توکن پاکت (TokenPocket)
• آی‌توکن والت (iToken Wallet)

مزایای لیر زیرو

مزایای پروتکل لیرزیرو به سه دسته مزایای فنی، مزایای تجربه کاربری و مزایای اکوسیستم تقسیم می‌شوند. در ادامه هریک از این دسته‌بندی‌ها را به‌صورت جداگانه بررسی خواهیم کرد.

مزایای فنی

• چهارچوب امنیتی ماژولار: برنامه‌ها در لیرزیرو می‌توانند طرح‌های تأیید را متناسب با نیازهای امنیتی خود طراحی کنند.
• معماری هسته تغییرناپذیر: قراردادهای نقطه پایانی قابل ارتقا نیستند که ثبات بلندمدت و مقاومت در برابر سانسور را تضمین می‌کند.
• تجربه توسعه جهانی: همان کد در تمام بلاک‌ چین‌های پشتیبانی شده لیرزیرو با رابط‌های یکسان کار می‌کند.

مزیت‌های تجربه کاربری

• تعاملات بین‌زنجیره‌ای ساده: کاربران فقط گس را در زنجیره مبدأ پرداخت می‌کنند، در حالی که لیر زیرو عملیات پیچیده بین‌زنجیره‌ای را به‌صورت نامرئی مدیریت می‌کند.
• بدون توکن‌های رپد (Wrapped): انتقال دارایی بومی بدون استخرهای نقدینگی یا پیچیدگی توکن رپد ممکن است.
• تجربه کاربری تک تراکنشی: عملیات پیچیده چندزنجیره‌ای به‌عنوان تراکنش‌های ساده و تکی ظاهر می‌شوند.

مزایای اکوسیستم

• زیرساخت بدون مجوز: هر کسی بدون هیچ محدودیتی می‌تواند شبکه‌های تأیید و اجراکنندگان را اجرا کند که عملیات غیرمتمرکز را تضمین می‌کند.
• پشتیبانی گسترده بلاک‌ چین: بیش از ۱۲۵ زنجیره پشتیبانی می‌شوند که عدد قابل ملاحظه‌ای است.

معایب و چالش‌های لیر زیرو

در کنار همه مزایا، لیرزیرو معایب و چالش‌هایی هم دارد که باید به آن‌ها توجه کنیم. این معایب هم به سه دسته نگرانی‌های امنیت و متمرکزسازی، محدودیت‌های فنی و موانع پذیرش تقسیم می‌شوند. در ادامه نگاهی دقیق‌تر به این نگرانی‌ها خواهیم داشت.

نگرانی‌های امنیت و متمرکزسازی

• پیچیدگی پیکربندی: توسعه‌دهندگان باید با دقت ترکیبات شبکه تأیید را انتخاب کنند تا از آسیب‌پذیری‌های امنیتی جلوگیری کنند.
• سطوح امنیت متفاوت: برنامه‌ها می‌توانند پیکربندی‌های امنیت مختلف انتخاب کنند که احتمالاً استانداردهای ناهماهنگ ایجاد کند.
• خطر پیکربندی پیش‌فرض: آزمایشگاه‌های لیر زیرو تنظیمات پیش‌فرض شبکه تأیید را کنترل می‌کنند که نگرانی‌های متمرکزسازی برای برنامه‌هایی که از پیش‌فرض‌ها استفاده می‌کنند ایجاد می‌کند.

محدودیت‌های فنی

• چالش‌های مقیاس‌پذیری: پیام‌رسانی بین‌زنجیره‌ای ذاتاً توسط قابلیت‌های زنجیره مقصد محدود می‌شود.
• وابستگی‌های خارجی: اتکا به شبکه‌های تأیید و اجراکنندگان، اگر ارائه‌دهندگان زیرساخت دچار مشکل شوند، می‌تواند ایجاد مشکل کند.
• مدیریت پیچیدگی: عملیات در بیش از ۱۲۵ زنجیره، با اینکه یک نقطه قوت بزرگ است، اما می‌تواند پیچیدگی عملیاتی قابل توجهی برای برنامه‌ها ایجاد می‌کند.

موانع پذیرش

• دشواری یادگیری: توسعه‌دهندگان باید حتماً پیکربندی امنیتی و الگوهای پیام بین‌زنجیره‌ای را درک کنند تا بتوانند استفاده درستی از پروتکل داشته باشند.
• رقابت بازار: رقابت شدید بین لیرزیرو با پل‌ها و راه‌حل‌های قابلیت همکاری تثبیت شده وجود دارد که باید در آن پیروز شود تا بتواند جایگاه خود را تثبیت کند.

سؤالات متداول

جمع‌بندی

لیر زیرو خود را به‌عنوان پیشرو در حوزه قابلیت همکاری اُمنی‌چین تثبیت کرده و چالش حیاتی تکه‌تکه شدن بلاک‌ چین که پیش از آن وجود داشت را از طریق معماری فنی نوآورانه خود حل کرده است. با ۳۱۸ میلیون دلار تأمین مالی، ارزش‌گذاری ۳ میلیارد دلاری و بیش از ۵۰ میلیارد دلار انتقال بین‌زنجیره‌ای، LayerZero هم اعتبار بازار را دارد و هم دستاورد فنی خوبی را نشان می‌دهد.

با این حال، این پروتکل هنوز با چالش‌هایی همراه است که در این مقاله به چند مورد از آن‌ها اشاره کردیم. موفقیت و آینده پروتکل لیرزیرو به نوآوری مداوم، رشد اکوسیستم و غلبه بر این چالش‌ها بستگی دارد.